Tiroid bezinin herhangi bir şekilde büyümesine yani boyutlarının ve ağırlığının az da olsa artmasına guatr denmektedir. Tiroid bezinin büyümesi nodüller aracılığıyla olabileceği gibi bezin genel olarak büyümesi ya da her ikisinin karışımı şeklinde olabilir. Nodül olmadan büyümeye basit guatr, nodüller ile büyümeye nodüler guatr adı verilir. Tiroidin büyüme şekline bakılmaksızın bir bölgede yaşayan nüfusun %5-10’luk kesiminde guatr ortaya çıkmışsa bu bölgeye endemik guatr bölgesi denilir. Yurdumuz genel olarak bakıldığında endemik guatr bölgesidir. Yurdumuzda guatr oranları çeşitli bölgelerde farklılık göstermekle birlikte %5-50 arasında oranlardadır. Dağlık bölgelerde topraktaki iyot miktarı düşük olduğu için endemik guatr daha fazla görülmektedir.
GUATR NEDENLERİ
İyot eksikliği: İyot yetmezliği dünyada en sık görülen guatr (tiroid bezinin büyümesi) nedenidir. Alınan gıdalarda iyot yeterli miktarda değilse tiroid bezine gelen miktarda azalacak ve yeterli miktarda tiroid hormonu yapılamayacaktır. Aynı şekilde uzun süreli iyot fazlalığı da iyodun tiroid bezine alınmasını engelleyerek hormon yapımını engelleyebilmektedir. Hormon azlığı hipofizden salınan TSH’ın artmasına, TSH’ın artması da hormon seviyesini arttırabilmek için bezin büyümesine neden olmaktadır. Bu nedenle oluşan guatr ilk başlarda basit guatr şeklindedir. Ancak yıllar geçtikçe tedavi edilmezse tiroid bezi içerisinde nodüller gelişmeye başlayabilir. O zaman nodüler guatrdan söz edilir. Nodüller çok çalışan nodüller ya da az çalışan nodüller olabilir. Nodüler guatr varlığında tiroidin çok ya da az çalışması söz konusu olabilmektedir.
Guatr kadınlarda erkeklere oranla 4-5 kat fazla karşımıza çıkar. Guatr ailesel özellik gösterebilen bir rahatsızlıktır.
Hipofiz bezinden salgılanan TSH adı verilen hormon hem tiroid hormonlarının yapımını uyarmakta hem de bezin büyümesini sağlamaktadır. İyot tiroid hormonlarının içinde bulunur. Kişi iyot eksikliği ile karşı karşıya kalırsa yeterli kalite ve miktarda hormon üretememekte, buna bağlı olarak hipofiz bezinde TSH yapımı artmakta ve sonuç olarak tiroid bezi büyümektedir.
Halk arasında iç guatr, dış guatr terimleri sıkça kullanılmakta olup bu terimlerin tam anlamıyla tıbbi karşılıkları yoktur. Tiroid bezi bazen göğüs kafesi içerisine büyüyebilir. Bu durumda belki iç guatrdan bahsedilebilir.
