Varis özellikle deri altındaki toplardamarların genişlemesi, kıvrıntılı bir şekle bürünerek uzamasıdır.
Kalbin her atışta vücudun ihtiyaçlarını karşılamak için dokulara gönderdiği kan atardamarlarla sağlanır. Dokular atardamarlarla gelen kandaki oksijen ve birtakım maddeleri kullandıktan sonra toplardamarlar ile kan kalbe geri döner. İşte özellikle her iki bacaktaki yer çekimine karşı pis kanı kalbe geri getiren bu damarların hastalığı varis hastalığı olarak tanımlanır.
Bacakta bulunan toplardamar sistemi iki bölümde incelenebilir,
Yüzeysel toplardamarlar: Cilt altında yerleşmiş olup gözle görülebilirler. Sıkça bilinen varis hastalığı bu damarların hastalığıdır.
Derin toplardamarlar: Komşu oldukları atardamarlarla beraber derinde seyreder, gözle görülmezler.
Varisler yıllarca görünüm dışında bir şikâyete yol açmadan kalabilir. Ancak zamanla varisler ağrılı hale de gelebilir.
Varisin oluşum mekanizması tam olarak bilinmemektedir. Toplardamar duvarında zayıflık, basınç artışı ve genetik yatkınlık varis oluşumunda rol alan etkenlerdir. Gebelik, ayakta veya oturarak uzun süre kalmayı gerektiren durumlar, kabızlık, şişmanlık, sıkı kıyafetler giyilmesi basınç artışı yaratarak varis gelişimine katkıda bulunabilir. Yine gebelik, hormon kullanımı, yaşlılık, sigara, kadın cinsiyet damar duvarında zayıflık yaratarak varis gelişimine katkıda bulunabilir. Akrabalarda varis olması gibi genetik etkenlerde varis gelişimine katkıda bulunabilir. Bunların dışında derin toplardamarlarda tıkanıklık ya da pıhtı olan kişilerde ileride varis gelişme olasılığı daha fazladır.
Varis hastalığında genellikle yüzeysel toplardamarlardaki kapakçık sisteminde yetmezlik vardır. Bu kapakçıklar pis kanın yerçekimine karşı olarak kalbe geri dönmesinde görev alır. Bu kapakçıkların yetmezliğinde kan yukarıya kalbe doğru ilerleyemez geriye-aşağıya doğru reflü (kaçış) gerçekleşir, aşağıdaki toplardamarlarda basınç artışı oluşur ve toplardamarlar genişler, uzar, kıvrılır ve varisler oluşur.
Bu hastalık en sık kasıkla ayak bileği arasındaki safen toplardamarında gözlenir. Yine en sık olarak safen toplardamarının kasıkta derin toplardamar olan femoral toplardamara döküldüğü yerdeki kapakçık yetmezliğine bağlı aşağıya doğru diğer kapakçıklarda da yetmezlik gelişmesi sonrası görülür.
Bir diğer neden ise derin toplardamarlarda pıhtılar sonucunda oluşan tıkanıklıklardır. Böyle durumlarda tıkalı olan damarı aşabilmek için kan yüzeysel toplardamarlara yönelip, onlarda basınç artışı sonucu genişlemesine ve varis haline dönmesine neden olur.
